Smog londyński

Czytając o zanieczyszczeniu powietrza często można spotkać się ze sformułowaniem “smog londyński”. Jest to najczęściej występujący rodzaj smogu w Polsce i pojawia się w sezonie grzewczym, a jego nazwa nie jest przypadkowa.

Co to jest smog?

Choć temat smogu ostatnio stał się bardzo popularny, to w rzeczywistości mało kto potrafi przytoczyć jego definicję. Powszechnie często jest utożsamiany ze zjawiskiem zanieczyszczenia powietrza, co tylko po części jest prawdą. Czym w takim razie jest smog?

Smog jest zjawiskiem atmosferycznym, które pojawia się w określonych warunkach pogodowych. Powstaje w momencie, kiedy znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia, głównie dym i spaliny, mieszają się z zimną, wilgotną mgłą. Na skutek tego unoszące się, szkodliwe substancje stają się dla nas widoczne i odczuwalne. Właśnie sposób powstawania smogu odpowiada za jego nazwę - wyraz “smog” powstał na skutek połączenia angielskich słów “smoke” (dym) i “fog” (mgła).

Plac Piccadilly Circus podczas Wielkiego Smogu Londyńskiego w 1952 roku

Fot. Wikimedia Commons

Inwersja termiczna

Powodem utrzymywania się zanieczyszczeń blisko ziemi jest zjawisko inwersji termicznej. W normalnych warunkach grunt ogrzewa się pod wpływem promieni słonecznych, dlatego powietrze przy nim jest ciepłe, a unosząc się wyżej ochładza się na skutek przemian adiabatycznych.

Czasem jednak dochodzi do sytuacji odwrotnej - w zimne dni grunt gwałtownie traci ciepło, a ogrzane powietrze unosi się na pewną wysokość i tworzy pokrywę, pod którą uwięzione zostają chłodne masy powietrza wraz ze wszystkimi zanieczyszczeniami. Takie zjawisko nazywa się inwersją termiczną i prowadzi do powstawania smogu londyńskiego.

Rodzaje smogu

W zależności od pory roku oraz miejsca występowania smog różni się swoim składem chemicznym. Z tego powodu wyodrębniono dwa, główne rodzaje smogu: smog londyński i Los Angeles.

• smog typu londyńskiego (inaczej smog kwaśny), który występuje głównie od listopada do stycznia w umiarkowanej strefie klimatycznej i spowodowany jest przede wszystkim niską emisją; w jego skład wchodzą dwutlenki siarki, tlenki azotu, tlenki węgla, sadza oraz trudno opadające pyły,
• smog typu Los Angeles (inaczej smog fotochemiczny), nazywany również smogiem fotochemicznym lub troposferycznym, który powstaje głównie w miesiącach letnich (zazwyczaj w strefach subtropikalnych) na skutek dużej ilości spalin samochodowych; spaliny te pod wpływem promieni słonecznych ulegają reakcjom fotochemicznym, tworząc takie związki jak: azotan nadtlenku acetylu, aldehydy oraz ozon.

Historia smogu londyńskiego

Smog londyński - sama nazwa nie jest przypadkowa. Wiąże się z pewną przykrą historią, w której na skutek intensywnego kwaśnego smogu w Londynie wiele ludzi zachorowało lub straciło życie.

Londyn – grudzień 1952. Fot. Texas A&M

Na początku grudnia 1952 r. w Londynie pojawiła się gęsta mgła, a temperatura znacząco spadła. W związku z tym mieszkańcy zaczęli dużo intensywniej ogrzewać budynki i zużywać ogromne ilości węgla, w dodatku często kiepskiej jakości. Szkodliwe gazy pochodzące z kominów mieszkań, fabryk i spalin samochodowych kumulowały się w między budynkami, ponieważ ich rozprzestrzenianie się poza miasto utrudniała inwersja temperatury. Powietrze było tak zanieczyszczone, że odwołano wszystkie przedstawienia na wolnym powietrzu oraz większość przedstawień teatralnych i kinowych. Niestety nie podjęto innych działań zaradczych a sami mieszkańcy nie wpadli w panikę, ponieważ Londyn słynie z deszczowej i mglistej pogody. Uznali więc taki stan rzeczy za dość normalny.

Ta smutna historia odbiła się szerokim echem na świecie, a problem smogu stał się wreszcie zauważalny. W Wielkiej Brytanii w 1956 r. uchwalono ustawę o czystym powietrzu, dzięki której znacząco zredukowano emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Wprowadzenie tej zmiany trwało jednak kilka lat i jeszcze w grudniu 1962 r. na skutek smogu w Londynie zmarło kolejnych 750 osób.

Smog londyński w Polsce

Jakość powietrza w Polsce jest stale monitorowana, w związku z tym nie mamy żadnych wątpliwości, że to właśnie Polska może pochwalić się niechlubnym mianem smogowej stolicy Europy. Do danych ze stacji pomiarowych ma dostęp każdy, np. poprzez portal GIOŚ lub Smogmap.pl.

W Polsce największy problem stanowi właśnie smog londyński (smog kwaśny), który pojawia się w okresie grzewczym. Spowodowany jest głównie przez ogrzewanie w gospodarstwach domowych, a konkretnie przez kotły niskiej klasy i złej jakości opał. Poziomy alarmowe smogu są w Polsce osiągane dwukrotnie, a czasem i czterokrotnie (w przypadku pyłów PM10) częściej niż w innych krajach UE. Z tego powodu mieszkańcy Polski, a szczególnie dzieci i osoby starsze, są narażeni na wiele nieprzyjemnych konsekwencji zdrowotnych.

Więcej na temat smogu w Polsce przeczytasz w naszym obszernym artykule tutaj.

Skutki smogu

Smog jest niezwykle szkodliwym dla naszego zdrowia zjawiskiem. Szacuje się, że z jego powodu w samej Polsce umiera przedwcześnie ok. 45 tyś osób rocznie. Najmniejsze cząstki smogu, tzw. pyły zawieszone PM10 i PM2.5 z łatwością dostają się do naszych płuc, a stamtąd nawet do krwiobiegu. Przez to mogą wywoływać:

• choroby i infekcje dróg oddechowych,
• astmę i reakcje alergiczne,
• POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc),
• nowotwory (w tym raka płuc i krtani),
• śmierć sercową,
• zapalenie spojówek,
• problemy ze snem,
• koncentracją i skłonności depresyjne.

Zdjęcie: http://histografy.pl/smog-w-londynie/

Smog nie pozostaje bez wpływu nawet na rozwijający się płód - jest powodem niższej masy urodzeniowej noworodków a nawet częstszych poronień. Z tego powodu kobiety w ciąży powinny ze szczególną starannością unikać kontaktu ze smogiem. Więcej na temat wpływu smogu na ciążę przeczytasz tutaj.

Z powodu zanieczyszczenia powietrza cierpią nie tylko ludzie, ale całe środowisko. Domowe zwierzęta tak jak my są wrażliwe na działanie smogu, który nie tylko podrażnia ich drogi oddechowe, ale również osłabia kości i uzębienie. Szkodliwe produkty spalania są szkodliwe również dla roślin, których tkanki niszczą się pod wpływem kwaśnych deszczy spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza.

Jak się chronić?

Choć problem smogu może wydawać się przytłaczający, a jego skutki - przerażające, to nie jesteśmy bezsilni. Ze smogiem można nie tylko walczyć, zmniejszając ilość emitowanych zanieczyszczeń, ale również chronić się przed tym, co w powietrzu już się znajduje.

Oto trzy rzeczy, które możesz zrobić, aby walczyć ze smogiem:

1. Wymień stary piec na kocioł wyższej klasy lub wybierz alternatywne źródła energii (panele słoneczne, kolektory fotowoltaiczne, pompy ciepła).
2. Korzystaj z opału (drewna i węgla) dobrej jakości. Nie pal w piecu śmieci!
3. Kiedy tylko to możliwe, rezygnuj z samochodu. Zamiast tego skorzystaj z komunikacji miejskiej, przejdź się pieszo lub przesiądź na rower albo modną ostatnio hulajnogę elektryczną.

Jeśli chcesz zadbać o zdrowie i ochronić swój organizm przed tymi substancjami, które już zostały do powietrza wyemitowane, zastosuj jak najwięcej poniższych wskazówek:

1. W dni o wyjątkowo wysokim stężeniu smogu unikaj wychodzenia na zewnątrz i intensywnego wietrzenia w domu.
2. Trzymaj w domu rośliny doniczkowe, takie jak skrzydłokwiat, które usuwają usuwają z powietrza niektóre toksyny.
3. Odżywiaj się zdrowo. Dobrze zbilansowana dieta, bogata w antyoksydanty może wzmocnić organizm i zmniejszyć negatywne skutki smogu.
4. Przebywając na zewnątrz korzystaj z maski antysmogowej. Pamiętaj, aby była dobrze dopasowana i posiadała odpowiednie certyfikaty - tylko to gwarantuje, że będzie skuteczna.
5. Zainwestuj w domowy oczyszczacz powietrza. Aktualnie jest to najskuteczniejszy sposób na ochronę przed smogiem. Filtry dobrej jakości są w stanie usunąć nawet 99,97% pyłów zawieszonych i innych składników smogu z pomieszczenia.

Podsumowanie

Problemem podczas każdego sezonu grzewczego w Polsce jest smog typu londyńskiego (smog kwaśny). Jego źródłem jest głównie niska emisja, czyli w dużej mierze ogrzewanie w gospodarstwach domowych. Z tego powodu najskuteczniejszym sposobem na walkę z tym zjawiskiem jest zmiana sposobu ogrzewania. Jeśli w trosce o zdrowie podejmiemy decyzję o unikaniu szkodliwych substancji wchodzących w skład smogu, najlepszą decyzją będzie zakup domowego oczyszczacza powietrza oraz korzystanie z maski antysmogowej.

Najczęstsze pytania

Kiedy powstaje smog londyński?